(Chinhphu.vn) - Chiều 09/3/2020, Uỷ ban quốc gia về chấm dứt bệnh lao đã họp phiên thứ nhất, tại Hà Nội, dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam, Chủ tịch Uỷ ban.

Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam chủ trì phiên họp thứ nhất Uỷ ban quốc gia về chấm dứt bệnh lao.  Ảnh: VGP/Đình Nam

Bệnh lao là bệnh nhiễm trùng mạn tính gây ra bởi vi khuẩn lao có tên khoa học là Mycobacterium Tuberculosis. Vi khuẩn lao chủ yếu gây bệnh ở phổi (lao phổi chiếm trên 80%) nhưng cũng có thể gây bệnh ở bất kỳ cơ quan khác trong cơ thể như màng phổi, màng não, thận-tiết niệu, xương khớp, hạch...

Người mắc bệnh lao phổi khi ho, khạc nhổ làm bắn ra những hạt nước bọt nhỏ li ti có mang theo vi khuẩn lao bay vào không khí và lưu chuyển đi khắp mọi nơi. Khi hít phải vi khuẩn lao trong không khí là bị nhiễm lao, nếu sức đề kháng của cơ thể tốt, các vi khuẩn lao bị khống chế “ở trạng thái không hoạt động” nên chúng không phát triển gây bệnh. Khi sức đề kháng của cơ bị suy giảm như do suy dinh dưỡng, nhiễm HIV, người già yếu, người mắc bệnh tiểu đường, trẻ em dưới 5 tuổi..., là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn lao phát triển và gây bệnh lao.
Những dấu hiệu của bệnh lao
Ho khạc kéo dài trên 2 tuần là triệu chứng hay gặp nhất của bệnh lao phổi, ngoài ra có thể kèm theo các triệu chứng khác:
- Ho ra máu
- Sốt nhẹ kéo dài, ra mồ hôi ban đêm
- Đau tức ngực
- Gầy sút cân.
Nếu có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào nói trên cần phải đến ngay các cơ sở y tế để khám bệnh, xét nghiệm 3 mẫu đờm tìm vi khuẩn lao. Soi đờm bằng kính hiển vi là một xét nghiệm đơn giản và chính xác để chẩn đoán bệnh lao phổi. 

Khám sàng lọc lao ở Trạm Y tế xã Tràng Lương - Đông Triều

Điều trị bệnh lao
Bệnh nhân lao phải được chẩn đoán và chỉ định điều trị bệnh tại cơ sở chuyên khoa lao, thực hiện điều trị theo đúng chỉ dẫn của thầy thuốc đó là phối hợp thuốc chống lao, đúng liều, đều hàng ngày và đủ thời gian. Phải xét nghiệm lại đờm 3 lần vào các thời điểm: sau tháng thứ 2 hoặc thứ 3 của giai đoạn điều trị tấn công, sau tháng thứ 5 và thứ 8 của giai đoạn điều trị duy trì.
Sau khi điều trị thuốc chống lao được vài tuần, dấu hiệu bệnh thuyên giảm, bệnh nhân thấy người khỏe hơn, ăn uống ngon miệng và có thể tăng cân, đó là biểu hiện tốt, nhưng bệnh chưa khỏi, bệnh nhân vẫn phải tiếp tục điều trị cho đủ 8 tháng. Nếu bệnh nhân bỏ dở điều trị  như ngừng dùng thuốc trước 8 tháng thì bệnh không khỏi, nhanh tái phát trở lại và đặc biệt nguy hiểm là vi khuẩn lao trở nên kháng lại các thuốc chống lao và việc điều trị về sau này gặp khó khăn hơn rất nhiều.
Thuốc chống lao có thể gặp một số tác dụng phụ như buồn nôn, chóng mặt, ngứa... Nếu cảm thấy nhìn mờ, nghe kém, đau khớp hoặc thấy vàng mắt cần phải ngừng thuốc và đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn điều trị.
Các thuốc sử dụng điều trị lao cho phụ nữ mang thai vẫn an toàn, nên phụ nữ đang mang thai có thể tiếp tục điều trị bệnh lao nhưng không nên sử dụng Streptomyxin vì có thể gây điếc cho thai nhi. Tốt nhất tránh mang thai trong khi khi đang điều trị bệnh lao nhưng không nên quá lo lắng nếu có thai. Phụ nữ mang thai chữa bệnh lao có thể vẫn tiếp tục cho con bú, nguy cơ tác động có hại của thuốc chống lao đối với trẻ em là rất hãn hữu. Tuy nhiên, nên đưa trẻ đi khám định kỳ để phát hiện kịp thời những dấu hiệu và triệu chứng ngộ độc thuốc chống lao. Nên uống thuốc sau khi cho con bú và cho trẻ bú bình vào lần bú tiếp theo sau khi uống thuốc. Không nên cho con bú nếu cả mẹ và con đều phải điều trị thuốc chống lao vì một phần thuốc chống lao qua sữa mẹ làm tăng nồng độ thuốc chống lao trong máu của đứa trẻ nên dễ có nguy cơ ngộ độc.
Những điều bệnh nhân lao cần nhớ
- Bệnh lao hoàn toàn chữa khỏi nếu bệnh nhân uống thuốc đều đặn, đúng liều và đủ thời gian 8 tháng.
- Cần đến khám lại mỗi tháng 1 lần.
- Nếu thấy xuất hiện các tác dụng phụ có hại của thuốc như: Mắt nhìn mờ, chóng mặt, nghe khó, vàng da, vàng mắt,.... cần phải ngừng thuốc và đến gặp bác sĩ ngay. 
- Không hút thuốc lá, không uống rượu. Có thể ăn, ở cùng mọi người trong gia đình nhưng phải uống thuốc đúng chỉ dẫn.
- Không cần phải ăn kiêng, ngoại trừ người bệnh lao có kèm theo đái tháo đường.Trong quá trình điều trị 8 tháng cần xét nghiệm lại đờm 3 lần để xem kết quả điều trị có tốt không và bệnh đã khỏi chưa.
 Bệnh lao và HIV/AIDS
Bình thường khi bị nhiễm lao người bệnh sẽ có nguy cơ mắc bệnh lao là 10% trong cả cuộc đời. Nếu nhiễm thêm HIV nguy cơ đó là 10% mỗi năm, bởi vì nhiễm HIV làm suy giảm sức đề kháng của cơ thể tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn lao trong cơ thể sinh sôi tăng nhiều về số lượng và gây bệnh lao. Nghĩa là, ở bệnh nhân nhiễm HIV nguy cơ trong đời bị mắc bệnh lao sẽ tăng lên 30 lần. Lao và HIV/AIDS là tình trạng hai bệnh nguy hiểm; đồng thời, trên một người bệnh, là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở người nhiễm HIV/AIDS.

Đoàn thanh niên Bệnh viện Lao và Phổi Quảng Ninh phát tờ rơi tuyên truyền phòng chống lao cho người dân

Phòng lây nhiễm cho cộng đồng
Để phòng lây nhiễm bệnh cho cộng đồng, người mắc bệnh lao cần phải:
- Uống thuốc đều đặn theo chỉ dẫn của bác sỹ. Thường chỉ sau 2 tuần điều trị sẽ nhanh chóng làm giảm khả năng lây bệnh cho người khác.
- Che miệng và quay mặt về phía khác khi ho, hắt hơi
- Không khạc nhổ đờm bừa bãi, cần khạc đờm vào giấy rồi gói lại và đốt đi
- Nếu có điều kiện thì ngủ ở phòng riêng có thông khí tốt.
- Khuyên những người trong gia đình đi khám bệnh xem có bị lây nhiễm không
- Tiêm phòng BCG cho trẻ.

Nguồn : TTKS Dịch bệnh Quảng ninh

Bệnh lao trước đây được coi là một trong những tứ chứng nan y, nhưng vào ngày 24-3-1882 Rober Koch, bác sĩ người Đức đã tìm ra trực khuẩn gây bệnh lao cho người, mở đầu cho cuộc chiến chống lại căn bệnh đã một thời gây nên đại dịch cho nhân loại. Trải qua hơn một thế kỷ, hiện nay thế giới vẫn đang phải tiếp tục cuộc chiến chống lao đầy khó khăn.

Bệnh lao không phải là bệnh di truyền mà là bệnh lây truyền. Nguồn lây chính của bệnh là những bệnh nhân lao phổi có vi khuẩn lao trong đờm. Những người bị lao phổi ho, hắt hơi, khạc đờm vi trùng lao theo nước bọt bắn ra môi trường bên ngoài, người khác hít phải và bị nhiễm vi trùng lao, trong số người bị nhiễm vi trùng lao đó có thể mắc bệnh lao.

Biểu hiện chính là người bệnh thường ho kéo dài hơn 2 tuần (ho khan, ho có đờm, ho ra máu) là triệu chứng nghi lao quan trọng nhất; cơ thể gầy sút, kém ăn, mệt mỏi, sốt nhẹ về chiều, ra mồ hôi “trộm” ban đêm, đau ngực, đôi khi khó thở…

Hiện nay, có 2 phương pháp phát hiện bệnh lao là phương pháp chủ động và phương pháp thụ động, được áp dụng cho cả thầy thuốc và bệnh nhân. Phương pháp chủ động là người thầy thuốc phải đưa các phương tiện như kính hiển vi, máy chụp X. quang, làm xét nghiệm đờm trực tiếp tới người dân ở tận xã, phường, thôn, xóm. Tuy nhiên, phương pháp này hiệu quả không cao do tốn kém cả về kinh phí lẫn nhân lực. Phương pháp thụ động là do người bệnh nghi ngờ bị mắc lao thì chủ động đến các cơ sở y tế để khám. Phương pháp này đạt hiệu quả rất cao, tốn ít kinh phí, ít nhân lực. Vì vậy để công tác phòng chống lao đạt hiệu quả cao, mọi người khi có các biểu hiện nghi lao cần đến ngay các tổ chống lao của các trung tâm y tế huyện, thị, thành hoặc Bệnh viện Lao và Bệnh phổi tỉnh để được khám phát hiện, điều trị kịp thời.

Về điều trị bệnh: Bệnh lao có thể chữa khỏi hoàn toàn nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời, đúng phác đồ, đủ thời gian. Thuốc điều trị bệnh lao được cấp miễn phí. Người bệnh không được tự ý bỏ điều trị vì như vậy bệnh không khỏi mà còn sinh ra lao kháng thuốc, điều trị càng khó khăn. Trong quá trình điều trị người bệnh cần thực hiện nguyên tắc đúng - đủ - đều (đúng phác đồ; đủ thuốc, đủ thời gian; đều đặn hàng ngày).

Ảnh minh họa

Các biện pháp phòng chống: Để phòng chống bệnh lao có hiệu quả, ngay tháng đầu sau sinh, tất cả trẻ đều phải tiêm phòng vắc-xin BCG nhằm giúp ngăn ngừa các bệnh lao cấp tính. Mọi người khi ho kéo dài hơn 2 tuần cần đi khám, xét nghiệm đờm, chụp X.quang phổi để phát hiện bệnh lao. Đặc biệt khi bị bệnh lao phải điều trị càng sớm càng tốt, tránh lây lan cho những người trong gia đình và người xung quanh. Bên cạnh đó, bệnh nhân lao không được khạc nhổ bừa bãi, tốt nhất đeo khẩu trang liên tục trong 2 tháng đầu điều trị. Cần phơi chăn, chiếu, vật dụng của bệnh nhân lao ra nắng mỗi ngày. Nhà cửa cần thoáng mát, sạch sẽ. Đối với những người bị tiểu đường, suy dinh dưỡng, người có HIV... rất dễ bị bệnh lao, do đó phải thường xuyên khám sức khoẻ định kỳ để phát hiện sớm bệnh lao. Đồng thời, cần có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý, thường xuyên luyện tập thể dục để tăng cường sức khỏe, phòng tránh bệnh tật. Cộng đồng cần có quan niệm đúng về bệnh lao, không nên mặc cảm hoặc kỳ thị người mắc bệnh lao để chương trình phòng chống lao ngày càng hiệu quả, tiến tới mục tiêu vì Việt Nam không còn bệnh lao vào năm 2030.

Bs Nguyễn Sơn Triều – Sưu tầm

Lịch sử tìm ra vi khuẩn lao

Vào ngày Chủ nhật 24/3/1882 tại Berlin (Đức) bác sỹ Robert Koch Quốc tịch Đức đã công bố kết quả đã tìm ra vi khuẩn Lao.

Khi đó bệnh Lao đang tàn phá khắp châu Âu và Châu Mỹ với tỉ lệ cứ 7 người sống có 1 người chết vì bệnh Lao.

Năm 1891 Robert Koch tiếp tục thông báo kết quả thực nghiệm trên chuột lang, một vấn đề hết sức cơ bản trong bệnh lao - đó là "hiện tượng Koch".

Thực nghiệm của Robert Koch đã cho thấy: Chuột lang sau khi được gây nhiễm lao nếu được tiêm vi khuẩn lao chuột không bị chết vì đã có miễn dịch. Kết quả này đã gây nên một tiếng vang lớn đối với lịch sử nghiên cứu bệnh lao trên toàn thế giới.

Ảnh minh họa

Một số đặc điểm của Vi khuẩn Lao

Tên khoa học: MicobacteriumTuberculosis

Hình thể: hình que.

Đặc điểm: trong môi trường tự nhiên tồn tại 3 - 4 tháng, dưới ánh sáng mặt trời chết sau 1,5 giờ; ở nhiệt độ 42⁰C ngừng phát triển; ở nhiệt độ 80⁰C chết sau 10 phút; trong cồn 90⁰C chết sau 3 phút; chiếu tia cực tím chết sau 2 - 3 phút. Trong phòng thí nghiệm có thể nuôi cấy, bảo quản Vi khuẩn Lao trong nhiều năm.

Sinh sản: là loại vi khuẩn sinh sản chậm, 20 giờ 1 lần, bằng cách phân đôi.

Nguồn thải Vi khuẩn lao: chủ yếu từ người Lao phổi.

Sự nguy hiểm của Vi khuẩn Lao:

Không có nơi nào tránh được vi khuẩn Lao; bất kỳ ai hít thở không khí cũng bị đe doạ.

Cả thế giới đang thu nhỏ lại, còn vi khuẩn Lao đang phát triển mạnh hơn.

Vi khuẩn Lao kháng đa thuốc đã lan tràn không thể đẩy lùi được.

Cả thế giới hiện như đang ngồi trên một trái bom - là chủng vi khuẩn Lao kháng đa thuốc.

Lịch sử Ngày chống Lao thế giới:

Ngày 24/3/1992: nhân kỷ niệm 100 năm ngày Robert Koch phát hiện ra Vi khuẩn Lao, Tổ chức Y tế Thế giới và Hiệp hội chống Lao Quốc tế đã tài trợ để tổ chức Ngày Thế giới phòng chống bệnh Lao.

Ngày 24/3/1998: lần đầu tiên được coi là ngày chính thức của Liên hợp quốc.

Ngày 24 tháng 3 hàng năm không phải là ngày lễ kỷ niệm mà là ngày nhắc nhở toàn nhân loại rằng: Bệnh Lao - kẻ giết người man rợ và nguy hiểm nhất đang còn tồn tại, mặc dù hiện nay chúng ta đã có thuốc men và nhiều phương tiện.

Ngày Thế giới phòng chống bệnh Lao được tổ chức thường xuyên vào ngày 24/3 hàng năm ở tất cả các Quốc gia trên toàn thế giới nhằm mục đích phổ biến rộng rãi, tăng cường kiến thức và thúc đẩy mạnh mẽ hơn nữa đối với công tác phòng chống lao.

Bs Nguyễn Sơn Triều – Sưu tầm

     Bệnh Lao có từ trước Công nguyên. Trước đây, do không hiểu biết về nguyên nhân gây bệnh Lao, nên coi bệnh lao là bệnh di truyền. Vào ngày Chủ nhật 24/3/1882 bác sỹ người Đức tên là Robert Koch đã công bố kết quả tìm ra vi khuẩn lao. Khi đó bệnh Lao đang tàn phá khắp Châu Âu và Châu Mỹ với tỷ lệ cứ 7 người sống có 1 người chết vì bệnh Lao. Từ đó mở ra kỷ nguyên mới về sự hiểu biết bệnh Lao, những tiến bộ trong công tác phát hiện, chẩn đoán và điều trị bệnh Lao.